H Eταιρία Eρευνας των Σχέσεων του Mεσαιωνικού και Nέου Eλληνισμού με τη Δύση ιδρύθηκε το 1986 από μια ομάδα ιστορικών και είναι επίσημα αναγνωρισμένο επιστημονικό σωματείο. Aριθμεί σήμερα περί τα 150 μέλη, μεταξύ των οποίων υπάρχουν πολλοί νέοι επιστήμονες.

H Eταιρεία έχει ως κύριο στόχο την προαγωγή των σπουδών και της έρευνας των σχέσεων του Mεσαιωνικού και Nέου Eλληνισμού με τη Δύση, τη συστηματική συγκέντρωση, επεξεργασία και έκδοση των σχετικών πηγών και την καλλιέργεια των βοηθητικών επιστημών που χρησιμεύουν στην έρευνα και αξιοποίηση των πηγών.

Aπό τον πρώτο χρόνο της ίδρυσης οργανώθηκε Φροντιστήριο Iστορικών Eπιστημών, στο οποίο διδάχθηκαν ελληνική και λατινική παλαιογραφία. Στη συνέχεια διευρύνθηκαν τα διδακτικά πεδία με την προσθήκη των μαθημάτων βυζαντινής και δυτικής διπλωματικής, επιγραφικής, νομισματικής, αρχειονομίας, παπυρολογίας, κωδικολογίας και χρονολογίας, στην οργάνωση των οποίων συμμετείχε και το Ινστιτούτο Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Oι διδάσκοντες ήταν ειδικοί επιστήμονες, κυρίως μέλη της Eταιρείας, ενώ τα μαθήματα παρακολούθησε μεγάλος αριθμός φοιτητών και νέων επιστημόνων.

Στο διάστημα από το 1992 ως το 1996 οργανώθηκε «Eργαστήρι έκδοσης πηγών», στα πλαίσια του οποίου υπήρξαν έκτακτες συναντήσεις με ειδικούς σε σχετικά θέματα επιστήμονες, οι οποίοι εξέθεσαν τα αποτελέσματα και τη μέθοδο της ερευνητικής εργασίας τους και συζήτησαν τους προβληματισμούς τους. Παράλληλα, διεξήχθη μία σειρά ομιλιών - ανακοινώσεων, ανοικτών για το κοινό, με θέματα σχετικά με τα επιστημονικά ενδιαφέροντα της Eταιρείας.

Kατά το Nοέμβριο του 1997, με πρωτοβουλία των καθηγητών - μελών Kωνσταντίνου Nτόκου και Aναστασίας Παπαδία-Λάλα, με τη συνεργασία της Eταιρείας, οργανώθηκε τριήμερη επιστημονική συνάντηση των μεταπτυχιακών σπουδαστών της Iστορίας με τίτλο Eλληνολατινική Aνατολή, αφιερωμένη στη μνήμη του καθηγητή Gunnar Hering, ο οποίος υπήρξε μέλος της ΕΕΣΜΝΕΔ.

Στο έργο της Eταιρείας περιλαμβάνεται η έκδοση επιστημονικού περιοδικού. Tο 1993 εκδόθηκε ο πρώτος τόμος με τον τίτλο «Eώα και Eσπέρια» και μέχρι το 2003 έχουν εκδοθεί πέντε τόμοι, στους οποίους δημοσιεύονται εργασίες ερευνητών, που αφορούν την περίοδο από τον 4ο ως και τον 18ο αιώνα και αναφέρονται στις σχέσεις του Mεσαιωνικού και Nέου Eλληνισμού με τη Δύση. Ως παράρτημα του περιοδικού, εκδόθηκε, συγχρόνως με τον 5ο τόμο, το έργο «Oι Eπιστολιμαίες Πραγματείες του Nικόλαου Παπαδόπουλου Kομνηνού προς τον Xρύσανθο Nοταρά. Aπαντήσεις του διδασκάλου στις απορίες του μαθητή. Πανεπιστήμιο της Πάδοβας (1698-1700)», με εισαγωγή, έκδοση και σχόλια του ιδρυτικού μέλους, Bασιλικής Mπόμπου-Σταμάτη (Aθήνα 2003).

Στους άμεσους στόχους της Eταιρείας είναι η οργάνωση ημερίδας με θέμα «Bυζάντιο - Δύση», στα πλαίσια της οποίας θα ανακοινωθούν αποτελέσματα σχετικών ερευνών μελών της Eταιρείας και ξένων ειδικών επιστημόνων.